Akademik Veri Yönetim Sistemi
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2024
Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından 2019 yılında yayınlanan rapora göre her yıl yaklaşık 1,3 milyar ton
gıda tedarik zincirinde kayıp oluyor veya israfa uğruyor. Gıda israfı doğal kaynakların bilinçsizce tüketilmesi
sorununu oluşturur iken aynı zamanda gıda atıkları su, toprak ve atmosferin kirlenmesine ve beraberinde
küresel ısınmaya neden olmaktadırlar.
Gıda ambalajları, gıda tedarik zincirinin çok önemli bir parçası olup, koruyucu bir tabaka olarak gıdaların
kirlenmesini önlemekte ve kalitesini korumaktadırlar. Ancak geleneksel ambalajlama sistemleri gıdayı sadece
dış ortamdan izole ederken üreticilere, perakendecilere ve tüketicilere gıda tazeliği, güvenliği ve izlenebilirliği
hakkında yeterli bilgiyi sağlayamamaktadırlar. Diğer bir deyişle gıdaların tazeliği ve güvenliği laboratuvar
ortamlarında yapılan fiziksel, kimyasal, mikrobiyal ve duyusal değerlendirme sonuçlarına göre yorumlana
bilmektedir. Ancak söz konusu değerlendirmeler külfetli çalışma, uzun tespit süresi, yüksek maliyet, ön işleme
bağlı numunelerin tahrip edilmesi gibi dezavantajlar taşımaktadır. Söz konusu dezavantajlar göz önünde
bulundurulduğunda ‘Akıllı paketleme’ akıllı işlevleri geleneksel paketleme sistemleri ile bütünleştiren yeni bir
paketleme teknolojisi olup, Amerikan Birleşik Devletleri, Japonya, vb. ülkelerde aktif bir şekilde kullanılmakta ve
böylece gıda güvenliği ve izlenebilirliği sağlanmaktadır.
Diğer yandan yapılan bilimsel raporlara göre petrol bazlı ambalaj materyalleri son derece dayanıklı polimerler
olup küresel ısınma riskini artırmakta ve çevresel zararlara neden olmaktadırlar. Elde edilen verilere göre söz
konusu polimerler tehlikeli atık olarak kabul edilmekte ve okyanuslarda 250.000 tondan fazla plastik parça
deniz kültürünü olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle gıda sektöründe ambalaj materyali olarak kullanılan
biyopolimerlerin geliştirilmesi, fosil kaynakların korunması, sera gazı emisyonlarının azaltılması ve polimer
kirliliğinin durdurulmasına yönelik çalışmalar son derece önemlidir.
Son zamanlarda yapılan bilimsel çalışmalar akıllı ambalaj üzerine odaklanmıştır. Akıllı ambalaj gıdanın raf
ömrünü uzatmamaktadırlar. Diğer bir değişle akıllı gıda ambalajı, paketlenmiş gıdanın durumunu veya gıdayı
çevreleyen ortamı izleyen malzeme ve ürünler olarak tanımlanmaktadır. Bu paketleme çeşidinde indikatör
bileşik olarak doğal boyalar (antosiyanin, kurkumin vb.) kullanılmaktadır. Ancak bu boyalar sınırlı duyarlılığa
sahiptir. Diğer bir deyişle doğal renklendiriciler çevreye maruz kaldıklarında bozulma eğiliminde olup gıda
ürünlerine migrasyon riski oluşturarak gıda güvenliğini tehlikeye sokmaktadırlar. Bu nedenle akıllı gıda
paketlemeleri için kararlı, güvenli ve hassas sensörlerin/indikatörlerin geliştirilmesi oldukça önemlidir. Bu
bağlamda Polianilin (PANİ) basit, güvenilir, hızlı, çevre dostu ve sızıntıya karşı güvenilir bir akıllı indikatör
ambalaj materyalidir.
Bu çalışmada akıllı indikatör olarak PANİ filmleri üretilecek ve model gıdaların paketlerine yerleştirilerek tazelik
sensörleri olarak görev almaları sağlanacaktır.