Akademik Veri Yönetim Sistemi
Azarabadi N. (Yürütücü), Toker Ö. S., Ünlü N., Koç F. E.
Diğer Özel Kurumlarca Desteklenen Proje, 2023 - 2024
Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından 2019 yılında yayınlanan rapora göre
her yıl yaklaşık 1,3 milyar ton gıda tedarik zincirinde kayıp oluyor veya
israfa uğruyor. Gıda israfı doğal kaynakların bilinçsizce tüketilmesi sorununu
oluşturur iken aynı zamanda gıda atıkları su, toprak ve atmosferin kirlenmesine
ve beraberinde küresel ısınmaya neden olmaktadırlar. Gıda ambalajları, gıda
tedarik zincirinin çok önemli bir parçası olup, koruyucu bir tabaka olarak
gıdaların kirlenmesini önlemekte ve kalitesini korumaktadırlar. Ancak
geleneksel ambalajlama sistemleri gıdayı sadece dış ortamdan izole ederken
üreticilere, perakendecilere ve tüketicilere gıda tazeliği, güvenliği ve
izlenebilirliği hakkında yeterli bilgiyi sağlayamamaktadırlar. Diğer bir
deyişle gıdaların tazeliği ve güvenliği laboratuvar ortamlarında yapılan
fiziksel, kimyasal, mikrobiyal ve duyusal değerlendirme sonuçlarına göre
yorumlana bilmektedir. Ancak söz konusu değerlendirmeler külfetli çalışma, uzun
tespit süresi, yüksek maliyet, ön işleme bağlı numunelerin tahrip edilmesi gibi
dezavantajlar taşımaktadır. Söz konusu dezavantajlar göz önünde
bulundurulduğunda ‘Akıllı paketleme’ akıllı işlevleri geleneksel paketleme
sistemleri ile bütünleştiren yeni bir paketleme teknolojisi olup, Amerikan
Birleşik Devletleri, Japonya, vb. ülkelerde aktif bir şekilde kullanılmakta ve
böylece gıda güvenliği ve izlenebilirliği sağlanmaktadır. Diğer yandan yapılan
bilimsel raporlara göre petrol bazlı ambalaj materyalleri son derece dayanıklı
polimerler olup küresel ısınma riskini artırmakta ve çevresel zararlara neden
olmaktadırlar. Elde edilen verilere göre söz konusu polimerler tehlikeli atık
olarak kabul edilmekte ve okyanuslarda 250.000 tondan fazla plastik parça deniz
kültürünü olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle gıda sektöründe ambalaj materyali
olarak kullanılan biyopolimerlerin geliştirilmesi, fosil kaynakların korunması,
sera gazı emisyonlarının azaltılması ve polimer kirliliğinin durdurulmasına
yönelik çalışmalar son derece önemlidir. Son zamanlarda yapılan bilimsel
çalışmalar akıllı ambalaj üzerine odaklanmıştır. Akıllı ambalaj gıdanın raf
ömrünü uzatmamaktadırlar. Diğer bir değişle akıllı gıda ambalajı, paketlenmiş
gıdanın durumunu veya gıdayı çevreleyen ortamı izleyen malzeme ve ürünler
olarak tanımlanmaktadır. Bu paketleme çeşidinde indikatör bileşik olarak doğal
boyalar (antosiyanin, kurkumin vb.) kullanılmaktadır. Ancak bu boyalar sınırlı
duyarlılığa sahiptir. Diğer bir deyişle doğal renklendiriciler çevreye maruz
kaldıklarında bozulma eğiliminde olup gıda ürünlerine migrasyon riski
oluşturarak gıda güvenliğini tehlikeye sokmaktadırlar. Bu nedenle akıllı gıda
paketlemeleri için kararlı, güvenli ve hassas sensörlerin/indikatörlerin
geliştirilmesi oldukça önemlidir. Bu bağlamda Polianilin (PANİ) basit,
güvenilir, hızlı, çevre dostu ve sızıntıya karşı güvenilir bir akıllı indikatör
ambalaj materyalidir. Bu çalışmada akıllı indikatör olarak PANİ filmleri
üretilecek ve model gıdaların paketlerine yerleştirilerek tazelik sensörleri
olarak görev almaları sağlanacaktır.