AFET YÖNETİMİNDE KRİZ ÖNCESİ İLETİŞİMİNDE SORUN TESPİT VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ


Keleş Ö. T.

TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2025

  • Proje Türü: TÜBİTAK Projesi
  • Başlama Tarihi: Kasım 2023
  • Bitiş Tarihi: Eylül 2025

Proje Özeti

Afetler, toplumlar üzerinde uzun süreli büyük etkiler yaratma gücüne sahiptir. Özellikle doğal afetler ve salgın hastalıklar insanların yaşamlarını tehlikeye atmakla kalmaz aynı zamanda hayat kalitelerini de düşürür. Toplumları derinden etkileyen bu gibi felaketler, afetin yaşandığı sırada çözülmeye çalışılsa da kriz anının çok öncesinde afetler hakkında bilinçlendirme çalışmalarının yapılması, afetlerin daha hafif atlatılabilmesine olanak sağlayabilir. Türkiye gibi afet ülkeleri için sadece afet anı iletişimi değil afet öncesi kriz iletişimi bu kapsamda kritik öneme sahiptir.  İklim değişikliğinin de etkisiyle  çeşitlenen doğal afetler, depremler, salgın hastalıklar bugün bildiğimiz afetlerin sadece bir kısmını oluşturmaktadır. Dolayısıyla afet yönetimi için sürekli güncellenen bir bilgi akışına sahip olma ihtiyacı gittikçe artmaktadır. 

Afet yönetimi insanların bu gibi felaketlerle karşı karşıya kaldığında mücadele etme süreçlerini ve stratejilerini kapsayan bireysel ve kurumsal çalışmalardır. Ancak günümüzde her geçen gün çeşitlenen afetlerle daha etkin baş edebilmenin bir yöntemi de teknolojinin bu sürece dahil edilmesi olacaktır.  

Afet yönetiminde toplumların günlük hayatlarında aşina oldukları mobil uygulamalar üzerinden iletişim sağlamak oluşabilecek zararları da daha aza indirgemekte önemli rol oynayabilir. Bu uygulamalar hem krizleri önlemede gerekli önlemleri almak hem de meydana geldiklerinde hazırlıklı olmakta  etkin bir araç görevi üstlenebilirler. Bu bağlamda afet konusunda geliştirilen mobil uygulamalar bu araştırmada önemli bir işleve sahip olacaktır. Afet yönetimi açısından krizler oluşmadan iletişim süreçlerinin yönetilmesi ve bu yönde geliştirilen mobil uygulamaların işlevselliklerinin arttırılmasına yönelik çözüm önerilerinin geliştirilmesi bu projenin  temel amaçlarından biridir. 

Everett Rogers’ın “yeniliklerin yayılımı” yaklaşımı (Rogers 1962)  önerilen afet yönetimi modeli için yol gösterici olarak kullanılacaktır. Özellikle son yıllarda bireylerin sadece sosyal medyayı değil aynı zamanda birçok dijital uygulamayı düzenli kullanıyor ve gündelik hayatlarının bir parçası haline getiriyor olması gerçeği afet yönetiminde de bu gibi dijital yol göstericilerin etkin olarak kullanılabileceğine işaret etmektedir. Bu yönde geliştirilen uygulamaların sadece afet sırasında/anında değil, afet öncesinde de kullanım alışkanlığı kazandırılarak benimsetilmesi afet yönetimine işlevsel bir nitelik kazandıracaktır. Rogers’ın yeniliklerin yayılımı çalışması özelikle insan odaklı dijitalleşme kapsamında dönüşümsel çözümlerin üretilebilmesi ve bu paralelde afet öncesi süreçte iletişimin başlamasına yönelik strateji ve planlamaların yapılması gerekliliğini ortaya çıkartacaktır.