Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tasarım+Kuram, cilt.19, sa.39, ss.334-350, 2023 (Hakemli Dergi)
Türkiye’de eğlence kültürü, özellikle
cumhuriyetin ilanı ile bir modernleşme
sürecine girmiştir. Gazinolar da bu dönemde
ortaya çıkan ve ilk örneklerine İstanbul’da
rastlanan sonrasında Ankara başta olmak
üzere, başka şehirlerde de yoğunlaşan
önemli eğlence mekânlarındandır. Gazino
eğlence kültürü, ülkede olduğu gibi,
Ankara’da da etkisini 1923-90 yılları
arasında göstermiş ve sonrasında yok
olmuştur. Çalışma, Ankara’da faaliyet
göstermiş aile gazinolarının ilk örnekleri
olan 1923-60 döneminde faaliyete başlamış
aile gazinolarına odaklanmıştır. Aile
gazinolarının büyük çoğunluğu şehrin
başkent olmasının ardından, kentin
planlanmış mahallerinde konumlanmıştır. Bu
makale ile şehirlinin belleğinde uzun yıllar
yer etmiş gazino mekânlarını listelemek,
cumhuriyet ideolojisinin sosyal ve mekânsal
yansımalarını ilgili yapılar üzerinden
okumak amaçlanmıştır. Çalışma, arşiv
belgeleri üzerinden, Ankara’da değişen
eğlence pratikleri ve listelenen gazinoların
eğlence anlayışı anlamında bağlamsal, belirli
gazino yapıları özelinde ise biçimsel
incelemeler doğrultusunda tamamlanmıştır.
İncelenen gazinolar, başkent olmasının
ardından mimari açıdan özgün örnekleri
barındıran Ankara’da, değişen gündelik
yaşam ve modernleşen eğlence kültürünün
önemli birer kanıtı olmuşlardır. Aynı
zamanda halkın modern yaşam adabını
deneyimleyebilip, öğrenebildiği birer okul
görevi de üstlenmişlerdir. Yeme içme, giyim
kuşam adabı bu mekânlarda halka
gösterilmiş, öğretilmiştir. Sonuç olarak,
günümüze ulaşamayan gazino eğlence
anlayışının ilk örneklerini kapsayan 1923-60
dönemi gazinoları gerek mekânsal gerek
sosyal anlamda önemli öğretileri
barındırmaktadır. Şehir içindeki
konumlanışları, iç-dış ilişki kurguları gibi
mekânsal özellikleri ile özgün mimari
yapılardır. Bu doğrultuda, incelenen aile
gazinolarının hem mimari hem de sosyal
anlamda güncel eğlence pratiklerine ve
mekânsal uygulamalarına öğreti olacak
özelliklere sahip olduğu söylenebilir.