Akademik Veri Yönetim Sistemi
SOSYAL POLİTİKA VE SOSYAL HİZMET ÇALIŞMALARI DERGİSİ, cilt.6, sa.1, ss.65-80, 2025 (Hakemli Dergi)
Bu çalışma, sosyal koruma sistemlerinin temel bileşenlerinden biri olan sosyal yardımların etkinliğini hak temelli bir yaklaşımla ele almakta ve Türkiye özelinde mevcut yapının dönüşümüne yönelik politika ve uygulama temelli öneriler sunmaktadır. Sosyal yardım sistemleri yalnızca ekonomik yoksunluğu gidermeye yönelik geçici destek mekanizmaları değil, aynı zamanda bireylerin toplumsal bütünleşmesini, eşit fırsatlara erişimini ve sosyal vatandaşlık haklarını gerçekleştirmesini sağlayan temel araçlardır. Bu nedenle çalışmada sosyal yardım sistemlerinin teorik temelleri irdelenmiş; özellikle “ihtiyaç” kavramına ilişkin kuramsal çerçevelerle bağlantılar kurulmuştur. Ayrıca Esping-Andersen’in refah devleti sınıflandırmasından hareketle Türkiye’nin sosyal yardım sistemi; liberal, korporatist ve sosyal demokrat modellerle karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiş, sistemin hibrit ve karma özellikler taşıdığı ortaya konmuştur. Türkiye bağlamında sosyal yardım sisteminin etkinliğini sınırlayan faktörler; klientalist eğilimler, kurumsal dağınıklık, veri altyapısının yetersizliği, şeffaflık sorunları ve sosyal yardımlarla ilişkilendirilen damgalayıcı tutumlar üzerinden analiz edilmiştir. Tüm bu sorunların yalnızca sosyal yardımların bireyleri güçlendiren bir yapıya dönüşmesini engellemekle kalmadığı, aynı zamanda sosyal politika üretiminde adalet, katılım ve hesap verebilirlik ilkelerinin de zayıflamasına neden olduğu vurgulanmaktadır. Bu bağlamda çalışma, sosyal yardım sisteminin daha bütüncül, sürdürülebilir ve hak temelli bir yapıya kavuşturulmasının yalnızca bireysel refahı artırmakla kalmayacağını, aynı zamanda toplumsal eşitsizliklerin giderilmesine, sosyal adaletin tesisine ve kapsayıcı kalkınmanın sağlanmasına da katkı sunacağını savunmaktadır.
This study examines the effectiveness of social assistance, one of the fundamental components of social protection systems, from a rights-based approach and offers policy and practice-based recommendations for the transformation of the existing structure in Turkey. Social assistance systems are not merely temporary support mechanisms aimed at alleviating economic deprivation; they are also fundamental tools that enable individuals to achieve social integration, access to equal opportunities, and social citizenship rights. Therefore, the theoretical foundations of social assistance systems are examined in this study, with particular emphasis on the conceptual frameworks related to the concept of “need.” Furthermore, based on Esping-Andersen's classification of welfare states, Turkey's social assistance system is evaluated in comparison with liberal, corporatist, and social democratic models, revealing that the system has hybrid and mixed characteristics. Factors limiting the effectiveness of the social assistance system in the Turkish context were analyzed in terms of clientelist tendencies, institutional fragmentation, inadequate data infrastructure, transparency issues, and stigmatizing attitudes associated with social assistance. It is emphasized that all these problems not only prevent social assistance from becoming a structure that empowers individuals, but also weaken the principles of justice, participation, and accountability in social policy production. In this context, the study argues that transforming the social assistance system into a more comprehensive, sustainable, and rights-based structure will not only increase individual well-being but also contribute to reducing social inequalities, establishing social justice, and ensuring inclusive development.