Akademik Veri Yönetim Sistemi
Nobel Yayınevi, Ankara, 2023
19. yüzyıl çoğu bilim insanları tarafından doğu ülkeleri
için toplumsal ve siyasal değişmelerin hızlı yaşandığı bir çağ
olarak kabul edilmiştir. Batının gelişmişliğini hayranlıkla seyreden doğu ülkeleri bu değişimleri ve dönüşümleri kendi ülkelerinde gerçekleştirme merakını açıkça dile getirerek geri kalmışlıklarını bariz bir şekilde ifade etmekten kaçınmamışlardır.
Bir dünya İmparatorluğu olan Osmanlı ve doğusunda Memaliki Mahruse-i Kaçar (İran) da bu çağda Batı karşısında geri kalmışlığı gidermek uğrunda o güne kadar eşi benzeri görülmemiş
ciddi reformlara başvurmuştur. Bu çalışma boyunca Kaçar devletinde gerçekleşen reformları ve Osmanlı İmparatorluğunun
Kaçar modernleşmesine etkileri, modernleşme olgusu çerçevesinde açıklanmaya çalışılmıştır. Modernleşme hareketinde Osmanlı İmparatorluğu coğrafya yakınlığı vb. nedenlerden dolayı
Kaçarlara göre bu süreci daha erken başlatmıştır. Çalışma boyunca farklı bölümlerde Osmanlı modernleşmesinin Kaçar modernleşmesi üzerindeki etkileri ve iki ülkede modernleşme
faktörlerinin nasıl işlediği hususları farklı ve benzer yönleriyle
açıklanmıştır.
Batı toplumlarına özel olan Aydınlanma, Rönesans, Sanayileşme, Reform ve 1789 Fransız Devrimi gibi süreç ve hareketler ne Osmanlı ve ne de Kaçar hâkimiyetlerinde yaşanmamıştır.
Fakat zikredilen bu hareketler bir zincirleme ve süreç niteliğinde uzun zaman diliminde birbirini takip eden gelişmeler
sonucunda meydana gelmiştir. Nitekim Osmanlı ve Kaçar
hâkimiyetlerinin modernleşme süreçleri incelenirken bu faktörlerin iki ülkenin tarihinde rastlanmadan süregeldiği görülmüştür. Bunlar geleneksel üretim ve tarım toplumu olarak ha-
19. Yüzyıl İran Modernleşmesi ve Osmanlı Etkisi
2
yatlarına devam etmişler ve sonra da bu yapıdan modern bir
yapıya geçme çabasına girmişlerdir. Çalışma boyunca iki ülkede benzerlikler ve farklılıklar daha detaylı bir biçimde açıklanmıştır.