Bilginin Demokratikleşmesi mi, Çöküşü mü? Komplo Kültürü, Bilim Karşıtlığı ve Sosyal Bilimlerin Yeni Rolü

Doğuş Üniversitesi II. Ulusal Sosyoloji Konferansı, İstanbul, Türkiye, 18 - 19 Aralık 2025, ss.1-2, (Özet Bildiri)

Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
Basıldığı Şehir: İstanbul
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.1-2
İstanbul Gelişim Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Bilginin Demokratikleşmesi mi, Çöküşü mü? Komplo Kültürü, Bilim Karşıtlığı ve Sosyal Bilimlerin Yeni Rolü

Dijital kapitalizmin belirlediği güncel bilgi rejimi, epistemik otoritenin çözülmesine ve bilginin dolaşıma giriş biçimlerinde yapısal bir dönüşüme yol açmaktadır. Bilgi üretiminin hızlanması, doğrulama mekanizmalarının zayıflaması ve kamusal alanın parçalanması, bilginin demokratikleşmesi söylemi ile epistemik çöküş olgusu arasındaki gerilimi görünür kılmaktadır. Bu bildiri, bu gerilimi yalnızca iletişimsel bir sorun olarak değil, günümüz öznesinin belirsizlik, kırılganlık ve güven yitiminden türeyen daha derin bir siyasal-epistemik krizin belirtisi olarak ele almaktadır.

Zupančič’in psikanalitik siyaset teorisinden yararlanarak komplo anlatıları, öznenin radikal belirsizlik koşullarında gerçeklikle ilişkisini korumak için başvurduğu “tutunma noktaları” olarak kavramsallaştırılmaktadır. Bu anlatılar, yalnızca irrasyonel inanışlar değil; öznenin kaygı, kontrol yitimi ve güçsüzlük deneyimleri karşısında ürettiği bir tür ontolojik istikrar vaadidir. Bauman’ın “akışkan modernite” nosyonu ise bu ontolojik istikrarsızlığın toplumsal ve yapısal temellerini açıklamaya imkân tanıyarak, güvencesizlik kültürünün komplo düşüncesinin yayılımındaki işlevini görünür kılar.

Bildiride ayrıca bilimsel bilginin otorite kaybının, yaygın olarak öne sürüldüğü gibi, yalnızca dijital platformların enformasyon fazlalığı veya post-truth siyasetin manipülatif teknikleriyle açıklanamayacağı iddia edilmektedir. Tam tersine, modern bilimin teknokratikleşmesi, uzmanlığın neoliberal yeniden yapılanması ve bilginin giderek piyasa mantığına eklemlenmesi, bilimsel otoritenin içsel zayıflamasına neden olan yapısal süreçler olarak ele alınmaktadır. Bu bağlamda sosyal bilimlerin krizi, epistemik güvensizliği açıklama kapasitesi kadar, kendi eleştirel konumunu yeniden kurma zorunluluğuyla da ilgilidir.

Sonuç olarak bildiri, komplo kültürünün yükselişini psikanalitik, sosyolojik ve siyasal kuramların kesişiminde çok katmanlı bir fenomen olarak incelemekte; sosyal bilimlerin hem epistemik bir eleştiri sunma hem de parçalanmış kamusal alanda bilginin kolektif niteliğini yeniden tesis etme sorumluluğunu tartışmaya açmaktadır.

Anahtar Kelimeler: bilgi rejimi, komplo kültürü, teknokratikleşme, post-truth.