in: Medyanın Eğlence Yüzü Türkiye'de Magazin Haberciliği, ŞAHİN ZEYNEP BURCU,Altınok Burak, Editor, Nobel Yayınevi, Ankara, pp.5-38, 2024
Günümüz anlamında magazin haberciliğinin ortaya çıkışı, sanayi- leşme sonrası oluşan kitle toplumunun ve kitle kültürün bir ürünü olarak 19. yüzyılın başlarına dayanmaktadır. Bununla birlikte, haberde magazin öğelerinin varlığının izlerini daha geçmiş tarihlerde sürmek mümkündür. Nitekim tarihin en popüler figürlerinden biri olan 14. Louis döneminde, saray çevresinde dönen entrikaların, lüks yaşamların, Louis’in kıyafetle- rinin ve Versailles Sarayında yaşanan, dönemin yazılı basınının ve kamu- oyunun ilgisini çektiği ve haber konusu haline getirildiği bilinmektedir. Popüler kişilerin ve konuların toplumsal merak nesnesi olması durumu, habercilik üzerinde geçmişten günümüze etkili olmuştur. Bir diğer deyiş- le, 17. yüzyıldan önce de var olan magazin haberleri, matbaanın ürünüolan gazetenin bir kitle iletişim aracı olarak ortaya çıkmamış olmasından dolayı “fısıltı gazetesi” gibi sözlü yayılmıştır. Gazeteciliğin kurumsallaş- masının ardından magazin haberleri matbaa ürünü gazetelerin sayfala- rında yer bulmaya başlamıştır. Magazin haberleri ve haberciliği çok kısa bir süre içerisinde gazeteciliğin önemli dallarından biri haline gelmiştir. Öyle ki basılı gazeteyi takip eden tüm kitle iletişim araçları magazin ha- berciliğini kendi mecralarına uyarlamış ve sunmuşlardır.
Magazin haberciliği, tarihi boyunca gerek kitlelerin talep ve beklen- tileri doğrultusunda gerekse kitlelere uygulanan kontrol ve denetim me- kanizmalarının bir unsuru olarak sosyal, siyasi ve ekonomik dönüşümle- re duyarlı bir seyir izlemiştir. Bu noktada magazin haberciliğini etkileyen unsurlar arasında siyasi tercihler, toplumların sosyo-kültürel hayatla- rında yaşanan değişiklikler, ekonomik unsurlar ve teknolojik gelişmeler sayılabilir. Söz konusu unsurlar, o toplumda hem eğlence hayatını hem de magazin hayatının haberleştirilmesindeki pratikleri değiştirebilmek- tedir.
Bir toplumun basın tarihi siyasi, ekonomik ve tarihsel gelişi- mi/değişimi hakkında birçok bilgi ve ipucu sunar. Bu açıdan bakıldığında gazeteciliğin önemli bir türü olarak addettiğimiz magazin haberciliğinin de o toplumdaki değişim ve dönüşümlere duyarlı ve söz konusu değişim- lerle etkileşimli olduğunu öne sürmek mümkündür. Bir toplumsal kurum olarak medyanın; toplumun siyasi tercihleri, baskın ideolojisi, kültürü, yaşam biçimi, toplumsal cinsiyet algısı, inanç ve değer sistemleri üzerin- de yadsınamaz bir etkisi vardır. Eğlenceli ve kolay okunan yapısıyla ma- gazin haberlerinin söz konusu değer sistemlerini şekillendirme konu- sunda diğer gazetecilik türlerine nazaran daha az görünür ama güçlü bir etkisi söz konusudur. Magazin haberleri, o toplumun arzu edilen yaşam biçimini, rol modellerini ve yıldızlarını sunar. Başarılı, başarısız, güçlü, zayıf, güzel, çirkin gibi soyut kavramları somutlaştırır.
Bu çalışma, magazin haberciliğini farklı boyutlarıyla ve farklı bakış açılarıyla ele almayı hedeflemektedir. Kitabın tamamına egemen olan tek bir görüş yoktur. Bununla birlikte çalışma; “magazin gazeteciliği” olarak da anılan bu habercilik türünü “magazin haberciliği” kavramı çerçeve- sinde işlemiş; “magazin gazeteciliği” kavramından bilinçli bir biçimde kaçınmıştır. Nitekim terminolojik olarak gazetecilik mesleğinin içerisin- de yer alan farklı habercilik pratiklerinin mesleğin adı ile anılması olduk- ça sık rastlanan bir durumdur. Ancak belli bir konuda uzmanlaşmış olan veya anın gereği olarak uzmanlığı dışında bir konuyu haberleştirmek durumunda olan gazetecilerin, ilgili konuda yaptıkları mesleki faaliyetle- ri “habercilik” kavramı ile anmak daha anlamlı olacaktır.
Çalışma, 7 temel bölümden oluşmaktadır. “Magazin Haberciliğinde Temel Sorunlar: Derinlemesine Mülakat” başlıklı çalışma, magazin ha- berciliği özelinde Türkiye’de habercilikte yaşanan sorunları habercilerin perspektifinden sunmayı hedeflemektedir. Prof. Dr. Aslı Yapar Gönenç ve Doç. Dr. Çağla Kaya İlhan, Ses dergisi üzerine yaptıkları içerik analiziyle derginin dönemin toplumsal hayatı ve habercilik anlayışı üzerindeki etkilerini incelemişlerdir. Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin Kazan’ın “Olumsuz Be- den Algısının Oluşmasında Dergilerin Rolü: Gardırop Magazin Üzerine Bir İnceleme” başlıklı çalışması ise habercilik pratiklerinin kişilerin be- den algılarındaki etkilerini eleştirel bir anlayışla irdelemekte; magazin haberciliğinin toplum sağlığı üzerindeki potansiyel sonuçlarını analiz etmektedir. Konuya toplumsal cinsiyet perspektifinden yaklaşan Dr. Öğr. Üyesi Hande Ulusoy ve Dr. Öğr. Üyesi İpek Tok da magazin haberlerinde kadın bedeninin metalaştırılması sorununu örnek haberler çerçevesinde incelemiştir. Medya kuruluşlarının medya endüstrisinde ticari kar sağlamak amacıyla daha fazla tiraj, reyting ve tık elde etmek için magazin haberciliğine ve magazinleşme anlayışına ağırlık vermesi noktasından hareket eden Doç. Dr. Duygu Dumanlı Kürkçü, etik bir habercilik anlayı- şının önemine değinerek magazin haberciliği araştırmaları üzerine kap- samlı bir analiz yapmıştır. Dijital habercilik üzerine odaklanan Halide Nur Karadeniz, ünlü isimlerin özel hayatlarının haberleştirilmesinde kullanılan dil ve sosyal medyadaki anonimlik çerçevesinde sosyal linç kavramını ele almıştır. Çalışmaların tamamı, magazin haberciliğinin önemine ve söz konusu habercilik pratiklerindeki muhtelif sorunlarınpotansiyel etkilerine işaret etmekte ve çözüm önerileri üzerine yoğun- laşmaktadır.
Diğer yandan magazin haberciliği, gazeteciliğin ayrılmaz bir parça- sıdır ve o toplumda haberciliği etkileyen her türlü kanun ve düzenleme- ye tabidir. Nitekim Doç. Dr. İbrahim Sena Arvas ve Ayşegül Nişli “Basın Kanunu’nda Yapılan Değişikliğin Sansür/Dezenformasyon Yasası Olarak Algılanması ve Haber Sitelerine Yansıması” başlıklı çalışmalarında bütün habercilik türlerini etkileyecek bir kanunun haberleştirilmesindeki pra- tiklerin toplumsal algıyı şekillendirmedeki rolünü incelemişlerdir.
Çalışma, haberciliğin ihmal edilen ancak önemli bir alanı olarak gö- rülen magazin haberciliğini, habercilik pratiğinde karşılaşılan muhtelif sorunları; magazin haberciliği yapan gazetecilerin bakış açılarını ve so- runlarını ele almak üzere tasarlanmıştır. Başta, çalışmada emeği geçen ve bölüm yazarlığını üstlenen değerli hocalarımız olmak üzere çok fazla kişinin emeğini, cesaretini ve bakış açısını yansıtmaktadır. Bu noktada temel hedefimiz, literatüre katkı sağlamak kadar mevcut sorunlara çö- züm arayışına ufak da olsa ışık tutabilmektir.